Đừng vội nói「できます！」: Nghệ thuật nói về kinh nghiệm như dân chuyên nghiệp

Chào các bạn, những chiến binh đã sống và làm việc tại Nhật hơn 10 năm như tôi chắc chắn đã từng trải qua khoảnh khắc này:

Sếp hỏi: 「この業務、できる？」(Việc này, cậu làm được không?) Bạn, với tất cả sự tự tin và kiến thức sách vở, dõng dạc đáp: 「はい、できます！」(Vâng, tôi làm được ạ!)

Nghe thì có vẻ hoàn toàn đúng, phải không? Bạn đang thể hiện sự sẵn sàng và năng lực của mình. Nhưng bạn có để ý thấy một thoáng ngập ngừng trên gương mặt sếp, hoặc cảm giác câu trả lời của mình có gì đó... hơi "trống rỗng" không? 🤔

Đây chính là một trong những cạm bẫy tinh vi nhất trong giao tiếp công sở ở Nhật, nơi sự thật không chỉ nằm ở câu chữ, mà còn ở sắc thái và sự khiêm tốn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ mổ xẻ tại sao câu nói tưởng chừng hoàn hảo「できます」lại có thể khiến bạn mất điểm, và tại sao「やったことがあります」mới là "vũ khí bí mật" của những người thực sự sành sỏi.

---

💥 Cạm bẫy của「できます」(Dekimasu - Tôi có thể làm)

Trong sách giáo khoa, 「できます」là cách dịch chuẩn nhất cho "I can do it". Nhưng trong thực tế môi trường công sở Nhật, nó lại ẩn chứa vài rủi ro:

1. Nghe có vẻ tuyệt đối và kiêu ngạo: Khi bạn nói「できます」, bạn đang đưa ra một lời khẳng định chắc nịch, gần như một sự đảm bảo 100% thành công. Trong văn hóa Nhật, nơi mọi thứ đều có thể có biến số (不確定要素 - fukakutei youso), một lời khẳng định mạnh mẽ như vậy có thể bị coi là thiếu sự cẩn trọng, thậm chí là hơi tự phụ.

2. Không thể hiện được chiều sâu kinh nghiệm: 「できます」chỉ nói lên khả năng, không nói lên kinh nghiệm. Bạn "có thể làm" vì bạn vừa đọc sách hướng dẫn, hay vì bạn đã làm nó 100 lần ở công ty cũ? Người nghe không thể phân biệt được. Điều này tạo ra một sự mơ hồ nguy hiểm về chất lượng công việc mà bạn sẽ thực hiện.

3. Tự đặt mình vào thế khó: Khi đã tuyên bố「できます」, bạn gần như không còn đường lui. Nếu kết quả không như mong đợi, bạn sẽ bị đánh giá là "nói được mà không làm được" (口だけ - kuchi dake). Nó tạo ra một áp lực không cần thiết lên chính bản thân bạn.

Nói tóm lại,「できます」là một con dao hai lưỡi: sắc bén nhưng nguy hiểm. Vậy, dân chuyên sẽ nói gì?

✨ Tuyệt chiêu của dân chuyên:「やったことがあります」(Yatta koto ga arimasu - Tôi đã từng làm rồi)

Đây mới chính là câu trả lời "vàng" mà bạn đang tìm kiếm. Hãy phân tích sự khác biệt tinh tế:

• Nghĩa đen: "Tôi có kinh nghiệm đã từng làm việc đó."
• Ý nghĩa ngầm: "Tôi không phải là người mới hoàn toàn, tôi có nền tảng về việc này. Tuy nhiên, tôi hiểu rằng mỗi công ty có một cách làm khác nhau và tôi sẵn sàng học hỏi cách làm của quý công ty."

Thấy sự khác biệt chưa? 🏆

Tại sao「やったことがあります」lại hiệu quả đến vậy?

• Khiêm tốn và thực tế: Bạn chỉ đơn giản trình bày một sự thật là "bạn đã có kinh nghiệm". Điều này nghe an toàn, thực tế và khiêm tốn hơn nhiều so với việc đảm bảo một kết quả trong tương lai.
• Mở ra một cuộc đối thoại: Đây là điểm ăn tiền nhất! Khi bạn nói câu này, phản ứng tự nhiên của người nghe sẽ là hỏi tiếp: 「そうですか。具体的にどんな内容ですか？」(Vậy à? Cụ thể là nội dung như thế nào?). Đây là cơ hội để bạn trình bày chi tiết về kinh nghiệm, những thành quả đã đạt được và thể hiện năng lực một cách thuyết phục nhất.
• Tạo sự tin tưởng: Bằng cách nói này, bạn cho thấy mình là một người hiểu chuyện, biết mình biết ta và có kinh nghiệm làm việc thực tế, chứ không chỉ là một người tự tin suông.

---

📈 Nâng cấp câu trả lời của bạn: Thang đo kinh nghiệm

Để trở thành một bậc thầy giao tiếp, bạn không chỉ dừng lại ở hai câu trên. Hãy trang bị cho mình cả một "thang đo" để diễn tả kinh nghiệm một cách chính xác nhất:

• Bậc 1: Chưa từng làm

  • 未経験ですが、ぜひ挑戦させていただきたいです。
  • (Tôi chưa có kinh nghiệm, nhưng rất mong được thử sức ạ.)

• Bậc 2: Mới chỉ học/đọc qua

  • 独学で勉強したことがあります。
  • (Tôi đã từng tự học về nó.)

• Bậc 3: Đã từng làm (Điểm Vàng!) 🌟

  • はい、前職で経験があります。
  • (Vâng, tôi có kinh nghiệm ở công ty trước ạ.)

• Bậc 4: Có thể làm từ A-Z

  • 一通りの業務はできます。
  • (Tôi có thể xử lý các nghiệp vụ cơ bản từ đầu đến cuối.)

• Bậc 5: Tự tin/Sở trường (Chỉ dùng khi bạn là chuyên gia thực thụ!)

  • はい、得意としております。
  • (Vâng, đó là sở trường của tôi.)

💡 Tình huống thực tế

Sếp: 「Power BI、使ったことある？」(Cậu đã dùng Power BI bao giờ chưa?)

• Trả lời non kinh nghiệm: 「はい、できます！」(Vâng, tôi dùng được!)

  • Rủi ro: Sếp có thể giao cho bạn một task phân tích phức tạp ngay lập tức. 😥

• Trả lời chuyên nghiệp: 「はい、前職でレポート作成のために使ったことがあります。」(Vâng, tôi đã từng dùng nó để làm báo cáo ở công ty cũ.)

  • Kết quả: Sếp sẽ hiểu rõ phạm vi kinh nghiệm của bạn và có thể sẽ hỏi thêm "Làm báo cáo ở mức độ nào?" -> Bạn có cơ hội thể hiện mình một cách an toàn và thuyết phục. 👍

Lời kết

Trong giao tiếp tiếng Nhật, đặc biệt là ở môi trường công sở, việc thể hiện năng lực luôn phải đi đôi với sự khiêm tốn và khả năng quản lý kỳ vọng của người khác. Thay đổi một thói quen nhỏ từ việc nói「できます」thành「やったことがあります」không chỉ là thay đổi một câu nói, mà là thay đổi cả một tư duy giao tiếp.

Đó là bước chuyển từ một người "học tiếng Nhật" thành một người "sử dụng tiếng Nhật" một cách tinh thông và hiệu quả trong môi trường chuyên nghiệp.

Chúc bạn sẽ "ghi điểm" thật lớn trong lần giao tiếp tới nhé! 😉